Rutte heeft steun drie partijen nodig
De VVD blijft de grootste partij. Op basis van de laatste exitpoll winnen de liberalen twee zetels en hebben nu 35 zetels in de Tweede Kamer. Premier Rutte kan zich klaar maken voor een vierde kabinet. Toch is niet Rutte de grote winnaar van de Tweede Kamerverkiezingen. Dat is coalitiepartner D66, met dank aan lijsttrekker Sigrid Kaag. De Democraten worden niet alleen de tweede partij van het land met 24 zetels, een winst van vijf. Zij krijgen ook een sleutelpositie bij de vorming van een nieuw kabinet.
Het CDA verliest vermoedelijk vijf zetels en komt uit op 15. Nadat 90 procent van de stemmen is geteld bestaat er een zekerheid. De formatie van een vierde kabinet-Rutte wordt een lastige klus. De meest waarschijnlijke coalitie van VVD, D66 en CDA heeft slechts 74 zetels. Geen meerderheid dus. Een vierde partij is nodig. Hoewel D66 heeft aangegeven niet zonder meer met de ChristenUnie verder te willen, lijkt voortzetting van de oude coalitie het meest waarschijnlijk.
Op basis van de laatste exitpoll worden de linkse partijen vrijwel weggevaagd. De PvdA herstelt zich niet van de klap in 2017 en houdt 9 zetels evenveel als de SP. Dat zijn er wel twee meer dan GroenLinks dat slechts 7 zetels overhoudt. Met afstand is Jesse Klaver de grootste verliezer. Toch zou een coalitie met een van de linkse partijen mogelijk zijn. In elk geval heeft premier Rutte die niet uitgesloten.
Na de aanvankelijke teleurstelling over de eerste exitpolls halen de partijen op de uiterst rechtse flank enigszins opgelucht adem. Wel verliest de PVV van Wilders drie zetels en heeft er nu 17.
Maar het Forum voor Democratie wint er zes en heeft nu 8 zetels. Verder krijgt de nieuwe Tweede Kamer te maken met vier nieuwkomers. JA21 van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga is daarvan de grootste. De voormalige partijgenoten van Baudet krijgen vier zetels in de Tweede Kamer. Ook het pro-Europese Volt kan tevreden zijn met drie zetels, terwijl Bij1 en de BBB (BoerBurgerBeweging) met één zetel in de Tweede Kamer komen.
Intussen viert de VVD wel voorzichtig feest. In elk geval is de opluchting groot al is het maar doordat de onderzoeksbureaus de afgelopen weken een gestage daling van de populariteit constateerden. Al met al lijkt een vierde kabinet-Rutte onvermijdelijk. Volgens de premier kunnen D66 en het CDA rekenen op een uitnodiging voor een verkennend gesprek. Samen komen de drie partijen uit op 75 zetels, een te weinig voor een meerderheid.
Toch zal de formatie niet gemakkelijk gaan. Immers, D66 heeft fors gewonnen, heeft het grootste zetelaantal ooit. D66-leider Sigrid Kaag zal die winst willen verzilveren met een progressief beleid en in het achterhoofd de wetenschap dat de kiezers Ruttes coalitiepartners plegen af te straffen. Zoals de PvdA in de periode 2012-2017 en het CDA al twee maal overkwam.
Dus zal ook het CDA zijn huid zo duur mogelijk duur willen verkopen. Interessant wordt daarbij de figuur van numero twee, Pieter Omtzigt die de kindertoeslagenaffaire aan het licht bracht. Zo kan de positie van lijsttrekker Hoekstra in het geding komen als blijkt dat de CDA-kiezers de voorkeur hebben gegeven aan Omtzigt.