Voor de oude Rutte is geen plaats
Informateur mr. H. Tjeenk Willink is best wel duidelijk. De formatie van een vierde kabinet-Rutte kan verder gaan. In elk geval zijn er voldoende kandidaten met wie te praten valt. Wel zal er geen plek meer zijn voor de oude premier Rutte. De VVD-leider zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden. Geen Rutte-doctrine meer, een nieuwe meer open bestuurscultuur is nodig. Dualisme is de toekomst. Het kabinet dient de bevoegdheden van de volksvertegenwoordigers te respecteren. En andersom.Waarmee niet gezegd is dat de formatie vanaf nu een fluitje voor een cent is. Veel hangt af van het grote politieke vernieuwingsplan dat premier Rutte het land heeft toegezegd. Maar linksom of rechtsom, de premier moet de Tweede Kamer ervan overtuigen dat de boodschap begrepen is. Dat hij beseft dat een waarachtige democratie plaats biedt aan macht en tegenmacht en dat de informatieplicht daarvan een onmisbaar onderdeel is.
De premier heeft zich de afgelopen tien jaar bewezen als een politicus die weet hoe hij regering en parlement in de hand kan houden. Het is ook geen toeval dat Rutte op 17 maart zijn partij naar een overwinning heeft geleid.
De VVD haalde met 34 Tweede Kamerzetels tien zetels meer dan numero twee, D66 die met 24 zetels ook een grote winnaar is. De minister van buitenlandse handel, Sigrid Kaag, maakte in de campagne grote indruk met haar pleidooi voor nieuw leiderschap.
Al met al moeten Rutte en zijn partijgenoten enige teleurstelling hebben weggeslikt. D66 en het CDA zijn de voornaamste kandidaten voor een nieuwe coalitie. In elk geval zijn zij onmisbaar. Maar de partij van Wopke Hoekstra is verdeeld en staat niet te springen.
Het CDA-kamerlid, Pieter Omtzigt, is de man van de toeslagenaffaire. Hij is de luis in de pels van het oude kabinet-Rutte die bij de verkiezingen liefst 342.000 stemmen kreeg. Zonder Omtzigt lijkt een vierde kabinet-Rutte een utopie. Juist Omtzigt is de man voor wie een andere bestuurscultuur heilig is.
Hoe het zij, de overwinning van Rutte en de VVD is wat klein uitgevallen. D66 en CDA zullen zeker eisen stellen. Bovendien heeft de VVD een derde partner nodig voor een meerderheid. Daarvoor zijn de PvdA en/of GroenLinks kandidaat. Toch heeft de nieuwe informateur een goede kans op succes, al is het maar omdat geen van de kandidaat-partijen zit te wachten op nieuwe verkiezingen. Integendeel, daarvoor is de angst te groot voor een doorbraak van de rechts-radicale partijen.