Autoritaire leiders hebben tij mee

Wie het nieuws een beetje volgt, kan zich moeilijk aan de indruk onttrekken dat  de democratische rechtsstaat op zijn laatste benen loopt. Dat de leiders van autoritaire regimes het politieke tij mee hebben, het niet lang kan duren of het Westen is één groot tranendal.

Zo is de politieke crisis waarin de Verenigde Staten van Amerika zich nu al ruim een jaar bevindt, allesbehalve uitgewoed. Kenners voorzien een grootse toekomst voor oud-president Trump. Ook de Europese Unie heeft problemen. De Brexit mag Brussel verlost hebben van een lastige partner, de resterende problemen zijn er niet minder om. De nieuwkomers Polen en Hongarije ondermijnen het politieke bestel van binnenuit.Tenminste zo bedreigend is de opkomst van het nationaalpopulisme in de lidstaten zelf, een stroming die best wel veel gemeen heeft met de vernietigende extremistische krachten die in de jaren 1930 op het oude continent zo welig tierden. In elk geval kiezen de populisten voor een sterke leider. Met democratie hebben ze weinig op. Ze houden van geweld. Eigen volk, eerst.                          Alles bij elkaar is het de weg naar ellende. Zet daar tegenover de positie van landen als Rusland en China.  Twee kernmogendheden die beschikken over een machtig leger. Misschien zijn de presidenten Poetin en Xi Jinping geen dictators pur sang. Het scheelt niet veel.

Voor China is sowieso  iedereen een beetje bang. Het Westen mag er groot geld verdienen. Het kent de kracht van het grote getal. Anderhalf miljard Chinezen zijn er een beetje veel. Ook de economische technische vooruitgang maakt indruk. Intussen ziet het stilzwijgend toe hoe president Xi Jinping en zijn communistische partij de controlestaat perfectioneren.

Zo ver als China is het Rusland van Poetin nog lang niet. Maar het doet zijn best. Met grof geweld schakelt het elke vorm van oppositie uit. Poetin streeft naar het herstel van het grote Rusland van de 19^e en 20^ste eeuw.

Het gaat zoals het gaat. Het Westen heeft te maken met de coronapandemie, de oplopende  inflatie en burgers die zich niet thuis voelen in het neoliberale model. Onvrede en ongelijkheid houden gelijke tred. Het vertrouwen in de politieke leiders neemt af.

Logisch dat een man die groot geworden is in de ideeënleer van de vorige eeuw kansen ziet. Poetin wil dat de NAVO zich houdt aan de grens van vóór 1989. Oekraïne en Georgië mogen nooit tot het westelijke bondgenootschap toetreden. Voor alle zekerheid houdt de Russische president 100.000 soldaten achter de hand aan de Russisch-Oekraïense grens.

Maandag praten Rusland en de VS met elkaar in Geneve. Woensdag schuift de NAVO aan.  Zoveel is duidelijk, het grote doel van Poetin is om zich als te presenteren als een winnaar, als de sterke man, de leider van een grote mogendheid. Maar helaas, de situatie van het Westen mag  zorgwekkend zijn. De herinnering aan de twintigste eeuw is te vers. NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg heeft al laten weten dat er van concessies geen sprake kan zijn.