Nooit was het gevaar zo groot
Het is 2020, het jaar van de Brexit, van de Amerikaanse verkiezingen, van het almaar warmere klimaat, en wat er nog allemaal gebeurt. Maar wat de toekomst ook brengen mag, de zorgen zijn groot. Racisme en dictatuur, demonen uit een rampzalig verleden, bedreigen de bolwerken van democratie en vrijheid, de Verenigde Staten van Amerika en de Europese Unie.
Zeker, de regeringsleiders worden nog altijd gekozen, er is persvrijheid. De techniek opent ongekende mogelijkheden. Dit jaar wordt ook gevierd het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het einde ook van de Nazi-dictatuur. “Dat nooit weer”, namen de leiders van de Geallieerden zich 75 jaar geleden voor.
Aldus geschiedde, ook al waren de verschillen levensgroot. De westelijke bondgenoten wilden verder op de weg van democratie,onder leiding van de machtige Verenigde Staten. In het oosten ontwikkelde de communistische Sovjetunie zich tot de tegenkracht.
De Koude Oorlog duurde van 1945 tot 1989. De Sovjetunie stortte in. Het oude Rusland stond op. Het IJzeren Gordijn brak af. De Muur viel waarop de democratie haar weg vond bij Hongaren, Tsjechen, Slowaken, Polen, Bulgaren en Roemenen, de Baltische landen. Duitsland werd één.
Natuurlijk lieten de realisten van zich horen. Sommigen constateerden al vroeg een zekere overmoed. Anderen waarschuwden voor de oude demonen die het nieuwe Europa tegen zou komen. Allen haalden hun gelijk.
Op de Balkan brak in de jaren 1990 een oorlog uit. In Oekraïne is het nog altijd onrustig. Rusland kreeg weer moed en veroverde De Krim. Het vrije, democratische en rijke Europa breidde zich uit tot wat nu de Europese Unie is.
In 2007/’08 stortte de economie in. Het Westen moest bezuinigen. Miljoenen raakten werkloos. De stemming sloeg om. Politieke partijen die herinnerden aan de jaren 1930 staken de kop op. Inmiddels is extreemrechts een gevaarlijke politieke kracht. Nationaal-populisten horen ertoe.
Zo kan de FPÖ in Oostenrijk rekenen op 20,25 procent van de stemmen. In Duitsland is de AfD de derde partij van het land. In Italië ruikt de Lega van Salvini aan de macht. Spanje heeft VOX, België kent Vlaams Belang. Extreemrechts is overal, in Zweden, Denemarken, Frankrijk en Nederland.
In Polen en Hongarije nemen de regeringspartijen PiS en Fidesz een loopje met de democratie. Zelfs het antisemitisme blijkt weer springlevend. Zo heeft de Hongaarse premier Orban de Joodse filantroop en miljardair George Soros uit het land gejaagd. Europa moet stelling nemen. Europa neemt stelling, maar kan blijkbaar niet voorkomen dat steeds meer kiezers geloven in de lokroep van politieke dilettanten.
Vergeet Amerika niet. De Verenigde Staten van Amerika redde het oude Europa in de vorige eeuw tweemaal van de dictatuur. Eigende zich de ideeën van de Verlichting toe, werd bolwerk van de democratie. Nòg houden de vertrouwde instituties stand.
Maar nee, de Verenigde Staten was nooit de lelieblanke jongeling. De oorspronkelijke bevolking is vrijwel uitgemoord. In zijn naam zijn misdaden begaan. En nù drijven de Republikeinse partij en president Trump de spot met alles wat democratie is. Voor hen telt alleen de macht. Nooit was het land zo in gevaar.