Onzekere tijden zijn aangebroken
Premier Rutte zat achter zijn bureau. Maakte een gespannen indruk. De handen hielden elkaar vast. Hij helde ietwat naar voren. En sprak: “Ik heb geen gemakkelijke boodschap voor u”. Waarschuwde dat het coronavirus (Covid-19) de helft van de Nederlanders zal treffen. Om af te sluiten met: “Samen komen we deze moeilijke periode te boven. Let een beetje op elkaar. Ik reken op u”.
De premier was ernstiger dan ooit. Het volk had er een etmaal op gewacht en kreeg wat het verwachtte. Premier Rutte sprak de kijkers en luisteraars toe zoals Joop den Uyl dat 47 jaar eerder had gedaan. Vriend en vijand waren vol lof. Mark Rutte toonde zich de premier van alle Nederlanders. Van rijk en arm, oud en jong, gezond en zwak.
In 1973 leidde een olieboycot tot benzineschaarste en autoloze zondagen. De Arabische landen waren boos om de Nederlandse steun voor Israël. Premier Den Uyl vroeg en kreeg de steun van de bevolking. Alleen de oliemaatschappijen hadden zo hun bedenkingen.
Nu hebben Thierry Baudet van het Forum voor Democratie en Geert Wilders (PVV) hun bedenkingen. Zij pleitten al eerder voor meer omvattende maatregelen en eisen een lockdown zoals Duitsland en Frankrijk gisteren in navolging van Spanje aankondigden. Dat wil zeggen. Iedereen wordt geacht in huis te blijven, mag alleen met een geldige reden naar buiten.
In 1973 bereidde de socialist Den Uyl Nederland voor op andere tijden, op een periode van schaarste na de economische hoogtijjaren 1950 en 1960. De PvdA won er de verkiezingen van 1977 mee. Maar Den Uyl werd geen premier meer. Nog decennialang worstelden de socialisten met de overwinningsnederlaag.
Of premier Rutte eenzelfde lot beschoren is, moet worden afgewacht. En, ach, de VVD-leider is een andere man, leeft in een andere tijd en heeft niet de politieke vijanden die Den Uyl indertijd in de weg stonden. Rutte kan met iedereen regeren. Zelfs met Wilders heeft hij het geprobeerd. Volgend jaar zijn er verkiezingen. Momenteel staat de VVD op verlies. Wie weet, stemmen de kiezers weer massaal op hem.
Vanzelfsprekend is het echter niet. Velen zien in de coronacrisis ook een crisis van het neoliberalisme. “De vrije markt herbergt te grote gevaren. De overheid moet terug”, klinkt het. Gisteren beleefde Wall Street de zwartste dag sinds de crash van 1987. In The New York Times schetst Ruchir Sharma de ineenstorting van de economie als gevolg van de coronapandemie.
In de Verenigde Staten heeft president Trump het gevaar lange tijd niet onderkend. Toen het virus ook de VS bedreigde gaf hij Europa de schuld. Maatregelen bleven lange tijd uit. En nu verwachten de Amerikanen dat hun president de aanval opent en wint.
In Europa is het niet anders. Dus beloofde ook premier Rutte gisteren hulp voor de getroffenen. Stelde miljarden in het vooruitzicht en voorziet dat de helft van de Nederlandse bevolking besmet zal raken. Een einddatum kan hij niet noemen, al is het maar omdat de farmaceuten nog druk doende zijn met het vinden van een goed werkend vaccin. Waarmee gezegd, een oplossing is ver weg. Onzekere tijden zijn aangebroken.