Opmars van extreemrechts in EU
Vermoedelijk is 2019 een overgangsjaar. De Europese verkiezingen kunnen in juli wel eens richtinggevend zijn. Maar nu al werpt extreemrechts in de Europese Unie zijn schaduw vooruit. In elk geval wijzen de peilingen op een toenemende populariteit van partijen die na 1945 veroordeeld waren tot een plek in de marge.
In Italië regeert de Lega Nord, in Oostenrijk de FPÖ. In Duitsland, Frankrijk, Zweden en Spanje vormen de nationaalpopulisten een serieuze bedreiging voor het politieke establishment. Polen en Hongarije baren in Brussel al de nodige zorgen met regeringen die trachten de rechtsstaat naar hun hand te zetten. De Spaanse regering van de socialistische premier Sanchez lijkt nauwelijks opgewassen tegen de conservatieve combinatie die de Partido Popular en de extreemrechtse nieuwkomer VOX hebben gevormd.
Quo vadis Europa? Europa, waar ga je naar toe? De EU moet het oude continent behoeden voor een herhaling van de twintigste eeuw en voorkomen dat burgers zich laten overtuigen door foute mensen met foute ideeën.
Maar 74 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog neemt de onzekerheid toe. Weliswaar is de economische crisis van 2007/’08 alweer een jaar of drie achter de rug. De schrik zit er goed in, en het herstel is afgezwakt. Zo wordt de economische groei voor de EU voor dit jaar geschat op 1,5 procent, tegen 1,8 procent in 2018.
Maar groei of geen groei. De politieke onvrede is al jaren voelbaar. Ook het nationaalpopulisme is er een uiting van. Het Belgische Vlaams Belang en het Franse Front National dateren van de vorige eeuw.
De Brexit is niet onverwacht. De Britten zijn nooit enthousiaste Europeanen geweest. In 1974 traden zij toe omdat de economie hen ertoe dwong. Met de economische crisis van 2008 nam de kritiek alleen maar toe. Politieke leiders geloven nog in oude wereldrijken en speciale banden met de Verenigde Staten van Amerika.
In Italië regeren de linksachtige Vijfsterrenbeweging (M5S) en de Lega Nord alweer een jaar. Stabiel is die regering bepaald niet. In Frankrijk en België konden partijen als het Front National en Vlaams Blok nog van de regeringsmacht worden afgehouden. Maar de oude partijen zijn verschrompeld.
Ook de populariteit van de Franse president Macron en zijn beweging LREM (La République En Marche!) is zienderogen teruggelopen. Zelfs in Duitsland lijkt het vreselijke verleden zijn macht op het politieke heden te verliezen. De nationaalpopulistische AfD mag een nieuwe partij zijn, zij herbergt net iets te veel lieden die stellen dat de Holocaust een verzinsel is.
En Nederland? De politieke partijen worden kleiner en kleiner. De PvdA verloor in 2017 liefst 29 Tweede Kamerzetels. Het CDA is al blij met 19. Zelfs de VVD staat nu op verlies. De PVV van Geert Wilders en het Forum voor Democratie van Thierry Baudet lijken te profiteren. Niets is onmogelijk. De huidige coalitie kan zo maar vallen.
Waarmee Nederland past in het Europese politieke plaatje. Als de peilingen bewaarheid worden, lijkt een regering met de PVV en het FvD in elk geval een serieuze kans te maken.