Populisten EU ruiken nieuwe kansen
Het is koud en grijs. Hagelstenen vallen uit de lucht. Een enkele auto zoekt zijn weg. De voetganger beweegt zich haastig voort, tegen de wind in, het hoofd gevuld met onverwerkt coronanieuws. In Europa kondigen de regeringsleiders de ene na de andere noodtoestand af.
De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) meldt dat 710.000 mensen zijn besmet. Niets wijst erop dat het coronavirus (Covid-19) tot rust is gekomen. Naar eigen zeggen lijkt de situatie in China enigszins gestabiliseerd, met 82.000 besmettingen hoewel buitenlandse waarnemers geloven dat het werkelijke aantal besmettingen veel hoger is. Niettemin lijkt het openbare leven weer voorzichtig op gang te komen na drie maanden van de wereld te zijn afgesloten.
In Europa breidt het virus zich nog altijd uit. Italië en Spanje zijn het zwaarst getroffen. Maar de situatie in Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Zwitserland, Nederland en België is zorgwekkend genoeg.
Daarbij rijst de vraag hoe de Europese Unie zich houdt nu de coronapandemie zich ontwikkelt tot een heuse crisis. Zo hebben Nederland en Duitsland verzet aangetekend tegen het beroep dat Italië heeft gedaan op het Europese noodfonds, (ESM). Met name minister Hoekstra ontmoette onbegrip omdat hij vindt dat Italië eerst de eigen financiën op orde moet brengen.
Experts vrezen dat de economische en sociale gevolgen verstrekkender zullen zijn dan de problemen die betrekking hadden op de bankencrisis. Nu al zijn miljoenen mensen hun baan kwijt. Niemand zag het aankomen. Niemand is voorbereid. Nog maar een maand geleden rekenden de EU-lidstaten zich rijk. De begrotingen en werkgelegenheid leken op orde.
Nog in 2015 trilde de EU op haar grondvesten met het bijna failliet van het kleine Griekenland. Italië behoort niet alleen tot de oprichters, het is na Duitsland en Frankrijk de grootste economie van Europa en heeft een staatsschuld van meer dan 130 procent van het bbp, terwijl maar 60 procent is toegestaan. Het coronavirus heeft zich vanuit het rijke Lombardije verspreid naar het arme zuiden. De economie is vrijwel tot stilstand gekomen.
Het coronavirus zal niet alleen de economie enorme schade berokkenen. De afgelopen jaren bleek de EU ook politiek kwetsbaar. Het uittreden van het Verenigd Koninkrijk is tot nu toe redelijk opgevangen. Maar in een periode van economische achteruitgang en sociale onzekerheid zullen met name de populisten nieuwe kansen zien.
In Italië loopt de Lega-leider, Lega, Matteo Salvini, zich al jaren warm. In Hongarije wil premier Orbán per decreet regeren, buiten het parlement om. In Polen maakt de regeringspartij PiS een farce van de onafhankelijke rechterlijke macht. De Oostenrijkse FPÖ was al twee keer regeringspartij. De nationaal-populisten zijn overal, in Frankrijk, Spanje, Duitsland en Nederland. Allemaal houden ze van de Russische president Poetin. Nooit was de uitdaging voor een waarachtig democratische Europese Unie zo groot.