Zware tijden voor Europese Unie
De Europese Unie heeft het zwaar. Het Verenigd Koninkrijk wil eruit. Rusland en Turkije zijn lastige buren. Bovendien bedreigen nationaal-populisten haar van binnenuit. De lidstaten Hongarije en Polen hebben weer niets met democratie. Steeds duidelijker wordt dat het Amerika van Trump de EU als concurrent ziet.
Bange tijden dus. Maar wat valt er te doen? Tot nu toe heeft de EU vooral uitgeblonken in de kunst van het groter worden. Profiteerde van de ineenstorting van het Sovjetimperium in 1989. De voormalige Oostbloklanden wisten niet hoe snel ze lid moesten worden. Ondernemers droomden van één grote markt die het tegen de rest van de wereld op kon nemen. Momenteel is de EU met een bruto binnenlands product van 18,8 miljard euro de grootste economie, groter ook dan de VS.
Iedereen gelukkig dus! Helaas duurt het niet al te lang. In Europa duiken oude demonen op. Die brengen het nationalisme terug. Burgers voelen zich verraden door de politiek. Zij willen hun land weer terug. En natuurlijk krijgen de buitenlanders de schuld. Een bepaald soort politici speelt erop in. Nog hebben de gevestigde partijen de overhand. Intussen is het nationaal-populisme een politieke factor van belang met een nauwelijks verholen bewondering voor sterke mannen.
Waar de EU ontstond vanuit de collectieve gedachte dat eenheid de beste beveiliging is tegen de vijand, kreeg aan het eind van de vorige eeuw het eigenbelang de overhand. Het neoliberalisme vierde grootse triomfen tot in 2008 de economische crisis uitbrak.
Toch kan het geen toeval zijn dat het juist het Verenigd Koninkrijk als bakermat van het liberalisme te veel werd. Zij die verlangen naar de tijden van weleer begonnen de EU als last te ervaren. De speciale band met de machtige Verenigde Staten zou hen van dienst kunnen zijn. Niks Europese gedachte. Het gaat om Engeland.
Toegegeven, het duurt nog wel even of de Brexit een feit is. Over een jaar weten we meer. Maar zoveel is zeker, met en zonder Brexit wacht de EU woelige tijden. Polen en Hongarije staan al onder curatele door een eind te maken aan de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Ook Roemenie is gewaarschuwd. De vraag is of de EU met de uitbreiding na 1989 niet te hard van stapel is gelopen.
En nu is er het Amerika van Donald Trump. Toegegeven, ook zonder Trump dreven de EU en de VS al uit elkaar. Voor de VS werd Azië van steeds groter belang. Europa zocht naar een meer zelfstandige rol. Al eerder zette het de nodige kanttekeningen bij de nuclearisering van de strijdmacht. Van de andere kant bieden de Amerikaanse kernwapens de beste garantie tegen mogelijke plannen van de vijand.
Volgens de 45ste president van de Verenigde Staten profiteert EU zonder daarvoor iets terug te geven. Dus wil president Trump dat Europa zijn rekening aan de NAVO voldoet. ‘America First’, is zijn drijfveer. Europese politici lachen wat, doen alsof er niets aan de hand is. Erger nog, zij worden er onzeker door. Is Amerika nog wel een vriend? vragen zij zich af.