Alleen Asscher kan PvdA redden
Dat de PvdA anno 2017 roemloos dreigt te worden opgeslokt door het politieke moeras, niet in staat is zich bevrijden. Nee, dat had ik niet gedacht. Vier jaar geleden nog kregen de sociaaldemocraten 38 zetels in de Tweede Kamer, gingen als tweede partij van het land meeregeren. Diederik Samsom had de kiezers overtuigd. Geen idee wat er sindsdien verkeerd is gegaan. Misschien lukt het de PvdA alsnog te ontsnappen aan een wisse politieke dood. Misschien ontpopt Diederik Samsom zich alsnog als een waardig opvolger van Joop den Uyl en Wim Kok. Voorlopig staat zijn partij op 9 zetels.
Is de 45-jarige Samsom de schuld? Op z’n minst is hij tekortgeschoten. Hij mag dan een geëngageerde politicus zijn, de PvdA-partijleider maakte geen moment de indruk te weten hoe hij zijn partijgenoten op één lijn kan krijgen. De DENK-jongens stapten uit de boot. Fricties in de partij vergrootten de verwarring. De lijsttrekkersverkiezing was vier jaar geleden een groot succes, nu is het een fiasco. Uitdager Lodewijk Asscher zou vals spelen en lijkt favoriet voor het lijsttrekkerschap. Maar Diederik Samsom is vastbesloten.
Asscher of Samsom. Wie vicepremier Asscher bezig ziet, zal weinig aarzelingen kennen. De oud-wethouder van Amsterdam is een behendig debater en straalt meer gezag uit dan de bevlogen idealist die Samsom is. Hij kent zijn zaakjes net zo goed als de huidige partijleider maar lijkt minder snel van zijn stuk te brengen. Hij overtuigt waar Samsom wil overtuigen.
Of het iets uitmaakt? Lodewijk Asscher is bijna vijf jaar vicepremier. De kiezer mag aannemen dat zijn aandeel in het PvdA-beleid tenminste zo groot is als dat van de partijleider. Toch is hij de enige kans op een ommekeer ten goede.
Het is niet de eerste crisis voor de PvdA. Sterker nog in heel Europa verkeren de socialistische partijen in zwaar weer. Trouwens, ook het CDA en de VVD hebben hun problemen. Vast staat dat het politieke systeem aan een stevige onderhoudsbeurt toe is. Het verval van de PvdA dateert van pakweg 2000 toen het fenomeen Pim Fortuyn de partij bij de verkiezingen van 2002 deed halveren. Fortuyn werd vermoord. Mohammed B. stak Theo van Gogh dood. Geert Wilders vulde de leemte met een radicalere variant van het populisme. Ook het tolerante Nederland bleek ontvankelijk voor anti-islam- en anti-immigratieretoriek .
Waarop in 2010 het gedoogkabinet Rutte/Verhagen tot stand kwam, met Geert Wilders op de achterbank. De VVD was nu de grootste, Verhagen verdween, het CDA minimaliseerde, de PVV veroordeelde zich tot het isolement. Wilders raakte op een zijspoor. Premier Rutte mocht het nog een keer proberen, nu met de PvdA.
De VVD en de PvdA. Hoe vaak is het niet gezegd, en aangetoond. In het politieke stelsel dat Nederland kent, gaan die twee partijen niet samen. Ze willen te veel andere dingen met het land. Maar politici zijn eigenwijs en weigeren te leren. Neem ook D66 die eropuit was het systeem te doen ontploffen. Inmiddels hebben de sciaalliberalen zich stevig ingekapseld. Over politieke vernieuwing moet je bij Pechtold niet aankomen. En de oude Jan Terlouw die toch al nooit zo’n vernieuwer was veroverde Nederland deze week nog met een brok nostalgie over het fantastische land dat zijn D66 zo grondig wilde veranderen.
Of de PvdA zich redt? Terug naar de basis, lijkt het parool. Misschien is het te laat. Geen zinnig mens begrijpt waarom. Het zal ons berouwen want hoe je ook over de socialisten denkt, zij staan garant voor democratie, voor vrijheid. Zij maken fouten. Er zijn gemene mensen bij. Maar zonder inbreng van de erfgenamen van Drees en Joop den Uyl zou van enige rechtvaardigheid geen sprake zijn. Intussen is de PVV helemaal terug, heeft het politieke tij mee. Geert Wilders zou bij de verkiezingen van 15 maart zo maar premier kunnen worden.