De onzekerheid is terug
Nee, 2016 zal niet te boek staan als een jaar van hoop. Daarvoor waren er net te veel aanslagen, de politieke tegenstellingen te groot. Wie goed zoekt, zal hier en daar vast de nodige lichtpuntjes ontdekken, maar over het algemeen benemen sombere zelfs inktzwarte perspectieven het gezichtsveld. Of de hemel snel opklaart, is een open vraag. Maar niets staat vast. Niets is onontkoombaar. Uiteindelijk is het nog altijd aan de mens om uit te maken welke kant het opgaat, de goede of de verkeerde.
Maar de economie trekt toch aan. De werkloosheid daalt, de begroting is op een haar na in evenwicht. En voor het eerst in zestien jaar slaagde het kabinet-Rutte erin de volle rit uit te zitten, hetgeen een politiek huzarenstukje van de hogere orde genoemd mag worden.
Niets aan de hand dus. Tsja, als Nederland een eiland was, zou alles wellicht anders zijn. Maar Nederland is geen eiland. Ligt in Europa, is lid van de Europese Unie, maakt deel uit van het westerse bondgenootschap, van het vrije marktsysteem. Is afhankelijk van de handel in een wereld die steeds complexer en nauwer met elkaar verbonden raakt.
Nederland is ook geen Verenigd Koninkrijk dat steeds dichter bij de EU-uitgang komt. Geen Hongarije, geen Polen die geloven in de multi-interpretabiliteit van democratie, vrijheid en mensenrechten, van de Europese kernwaarden dus. Is wel met handen en voeten gebonden aan Brussel en beseft de meerwaarde van de gemeenschap die nog altijd uit 28 leden bestaat.
Een meerwaarde die niet alleen in welvaart wordt uitgedrukt. Vrede is een tenminste zo belangrijke pijler. Oude vijanden als Frankrijk en Duitsland zijn vrienden geworden. Fransen, Duitsers, Italianen, Spanjaarden, Nederlanders en Belgen hebben geleerd om meningsverschillen op te lossen door overleg.
Dan schrijft Paul Krugman in The New York Times. De Nobelprijswinnaar-econoom maakt zich grote zorgen over de kwaliteit van de Amerikaanse democratie. Herinnert aan vroegere tijden toen machtsbeluste lieden het gezag van eeuwenoude instituties ondermijnden, met als gevolg de ondergang van even zo vele rijken.
Denk aan het Romeinse Rijk, het Ottomaanse Rijk, het Habsburgse Rijk. Krugman wijst op het gemak waarmee bepaalde elites proberen de oppositie uit te schakelen. In de Amerikaanse staat Noord-Carolina heeft de Republikeinse gouverneur nog even snel paal en perk gesteld aan de bevoegdheden van zijn Democratische opvolger. Reden genoeg voor Krugman om zijn lezers te waarschuwen voor de antidemocratische praktijken die met name bij de Republikeinen gemeengoed zijn geworden.
Maar niet alleen in de Verenigde Staten van Amerika rijzen er vragen over de kwaliteit van de democratie. In Europa groeit extreemrechts als kool. In Oostenrijk verloor de FPÖ-kandidaat Norbert Hofer nipt de presidentsverkiezingen. In Duitsland is de AfD hard op weg door te stoten. Marine Le Pen van het Front National zou in2017 zo maar de volgende president van
Ook in Nederland is er reden genoeg voor zorg. Twee weken geleden hekelde Geert Wilders de Nederlandse rechter die hem schuldig had bevonden voor groepsbelediging en het aanzetten tot discriminatie. Niettemin kozen de kijkers van EénVandaag de PVV-leider opnieuw tot politicus van het jaar.
Bedenk daarbij dat Wilders’ PVV al maandenlang de peilingen aanvoert, terwijl nieuwkomers als GeenPeil, VNL en DENK die hun eigen invulling van de democratie heilig verklaren verantwoordelijk zijn voor een flinke scheut rechts-populisme.
Het is 2017, geen 1930. Grote autoritaire mogendheden als China en Rusland bouwen gestaag aan de vergroting van hun macht. De Verenigde Staten aarzelt, zoekt, trekt zich terug. Europa is verdeeld. De onzekerheid is terug.