Rutte heeft populisme niet gestopt
Nee, extreemrechts is niet op de terugtocht. Premier Mark Rutte is niet de held die het verkeerd soort populisme een halt heeft toegeroepen. De VVD-leider/premier heeft zich hooguit bewezen als een pragmaticus die met het nodige geluk gebruik heeft gemaakt van onverwachte mogelijkheden. Zijn VVD is 8 zetels kwijt. Geert Wilders’ PVV heeft er niet alleen vijf gewonnen, zij is ook de tweede partij van het land. Bovendien blijkt het PVV-gedachtegoed nogal besmettelijk en aantrekkelijk voor burgers die vinden dat zij niet gehoord worden.
Dat alles neemt niet weg dat de Tweede-Kamerverkiezingen de weg geplaveid hebben voor een derde kabinet-Rutte zonder PVV. In elk geval zullen de kandidaat-partijen ervoor zorgen de formatie tot een goed einde te brengen. Wat overigens niet gemakkelijk is, al is het maar omdat de formatie van een vier-partijenkabinet op voorhand een stuk complexer is dan de formatie van een twee-partijenkabinet.
Zo liggen er voldoende beren op de weg waarover de onderhandelaars zomaar struikelen kunnen. Het Rusland van Poetin en het Turkije van Erdogan hebben al bewezen bereid te zijn om elk smeulend vuurtje op te porren voor het eigen gewin. De oorlog in Syriё, de vluchtelingen, het prille herstel van de economie en het klimaat zijn maar enkele van de problemen waarmee onderhandelaars rekening moeten houden bij de vorming van het kabinet-Rutte III. Dan zijn er nog de verrassingen, de crisissituaties, de fouten die zich altijd voordoen.
Geen toeval ook dat de nationaalpopulistische partijen openlijk en minder openlijk flirten met een leider als de Russische macho-president Poetin. Ook diens Turkse tegenvoeter Recep Tayyip Erdogan is tamelijk populair. Ach nee, de geschiedenis herhaalt zich niet. Maar de samenwerking tussen Rusland en Turkije in het onrustige Midden-Oosten is niet alleen bedoeld om de Syrische president Assad in het zadel te houden. De heren verdedigen ook dáár met verve hun eigen belangen.
Intussen hebben nogal wat teleurgestelde, boze burgers hun lot in handen gelegd van de zogeheten populisten, van politici die inhaken op onderbuikgevoelens. Die buitenlanders de schuld geven, oude nationalistische emoties oprakelen of zoeken naar sterke mannen.
Dus heeft Nederland van doen met de politicus-volksmenner en islamhater Geert Wilders, met de keurige Thierry Baudet van het Forum voor Democratie die soortgelijke ideeёn heeft en met een partij als Denk die de Nederlanders van Turkse afkomst probeert te mobiliseren.
Al met al is extreem-rechts in de vorm van nationaal-populisme bij lange na geen halt toegeroepen. Overal in Europa is de beweging springlevend. In Duitsland, Frankrijk, Italiё zijn de AfD, het Front National en Lega Nord gevestigde partijen. In het Verenigd Koninkrijk is de UKIP van Nigel Farage medeverantwoordelijk voor de Brexit. In de Verenigde Staten is president Trump een nationaal populist. Anders is zijn ‘America First’ niet uit te leggen.