Poolse regering speelt hoog spel

Is de Europese Unie in de huidige samenstelling houdbaar? Zoveel is zeker, Polen en Hongarije zijn allang dissonanten in een instituut dat een democratische rechtsstaat wil zijn. Tot nu toe beperkte de EU zich tot waarschuwingen, dreigementen, boetes.

Kernprobleem is de constatering dat Polen en Hongarije niet voldoen aan de democratische voorwaarde van een onafhankelijke rechterlijke macht. Zo kan de Poolse regering via de zogeheten tuchtkamer  rechters en officieren van justitie benoemen en ontslaan. De Hongaarse premier Viktor Orbán zoekt alle EU-grenzen op die er te vinden zijn.

Met zijn Fideszpartij heeft hij niet alleen een absolute meerderheid in het parlement. Ook in Hongarije is er geen sprake van een onafhankelijke rechter. Te veel media zijn in handen van Orbáns vrienden. Daarbij zijn de ondernemers ervan doordrongen dat zakelijk succes afhankelijk is van de relaties met de premier.

Orbán is de luis in de Europese pels die er zelfs niet voor terugdeinst de Russische dictator Poetin ter wille te zijn. Tot voor kort was Polen een trouwe en loyale lidstaat. Maar met het aantreden van de conservatief-nationalistische regering van de PiS (Recht en Rechtvaardigheid) is daarin verandering gekomen.

Zelfs dringt de vraag zich op of de Poolse regering Brussel niet dwingt tot méér dan een boete. Aanleiding is de instelling van een commissie die onderzoek moet doen naar Russische invloeden. Oud-premier Tusk en zijn partijgenoten zouden verantwoordelijk zijn.

Punt is dat de commissie niet alleen het onderzoek doet. Zij klaagt óók aan en spreekt recht. Indien de betrokkenen schuldig worden bevonden, kan de commissie hen het recht ontnemen om aan de verkiezingen deel te nemen of een regeringsambt uit te oefenen.

Nu al staat vast dat de PiS-invloed groot zal zijn, al is het maar omdat commissievoorzitter premier Morawiecki zal zijn, terwijl de Senaat (waarin de PiS een meerderheid heeft) de commissieleden zal benoemen.

Voor de oppositie staat het al vast. Dit najaar vinden verkiezingen plaats. Het onderzoek moet de oppositie uitschakelen. Toch kan de Poolse regering niet helemaal gerust zijn op de afloop. Kritiek komt van vele kanten. Een ruime meerderheid van de kiezers zou tegen zijn. De verdachte oud-premier Tusk leidt zondag 4 juni een mars in Warschau. Doel is de kiezers te mobiliseren tegen invoering van de omstreden wet.