Zwak Westen geeft Rusland kracht
Geen kwaad woord over Barack Obama, de 44ste president van de Verenigde Staten van Amerika. Maar na acht jaar Obama moet de conclusies wel zijn dat de positie van zijn land danig is verzwakt. In het Midden-Oosten heeft Rusland vaste grond onder de voeten gekregen, voelt bondgenoot Saoedi-Arabiё zich in de steek gelaten. In Europa kan hetzelfde Rusland zijn gang gaan, terwijl China zich in Aziё voorbereidt op een krachtmeting met de buren, met als doel de heerschappij op zee.
En overal dringt de vraag zich op: Wat doet Amerika, de leider van het Westen? Kunnen de bondgenoten rekenen op steun van het machtigste, rijkste land van de wereld? Onzekerheid is troef, ook al omdat Obama’s opvolger, de Republikein Donald Trump zich heeft laten kennen als een bewonderaar van de Russische president Vladimir Poetin en diens nationalistische politiek.
Al vòòr Obama aarzelden de bondgenoten over de relatie met de VS. Met name de Amerikaanse inval in Irak van 2003 heeft het denken op scherp gezet. Die inval heeft ook niets opgelost. Integendeel, het Midden-Oosten werd nog instabieler dan het al was en het aarzelende optreden van de regering-Obama ten tijde van de Arabische Lente maakte de zaak alleen maar erger. Gaf Rusland de kans vaste voet te krijgen op Syrische bodem. Iran en Turkije volgden, terwijl de radicale islam van de gelegenheid gebruikmaakte een soort van staat te vestigen die dood en verderfenis zaaide.
Intussen zit de Syrische president Bashar al-Assad vaster in het zadel dan ooit, nu hij zich gesteund weet door het Rusland van Poetin, Iran en Turkije, terwijl de rebellen als militaire dreiging vrijwel zijn uitgeschakeld.
Wat precies het oogmerk van de regering-Obama is, staat in de sterren geschreven. Ongetwijfeld zal het Midden-Oosten tot een nieuw evenwicht komen, maar geen mens weet hoe lang dat gaat duren. Feit is dat de strijdende partijen in Syriё proberen tot een regeling te komen, buiten de VS om. In Irak zijn de regeringstroepen in de miljoenenstad Mosul verwikkeld in huis-aan huisgevechten met opstandelingen.
Inmiddels lijkt een oplossing voor het Israёlisch-Palestijnse conflict uitgesloten. De Veiligheidsraad mag dan Resolutie 2334 hebben aangenomen die Israёl gebiedt de nederzettingenpolitiek op de westelijke Jordaanoever te staken, het gevolg zal zijn dat de regering-Netanyahu haar hakken nog meer in het zand zet.
In Europa lijkt de economische crisis min of meer bedwongen, de bressen die zijn geslagen hebben echter diepe sporen nagelaten. Zo stemden de Britten vorig jaar voor de uittreding uit de Europese Unie. De economische crisis legde verder de tegenstellingen tussen het rijke noorden en het zuiden bloot. Wat scheelde het of het bijna failliete Griekenland was uit de Europese Unie gezet? Ook nu nog dreigt het bankenprobleem Italiё over het hoofd te groeien.
Intussen zwelt de kritiek aan op Brussel, op de Europese Unie. Op het continent reiken nationaalpopulistische, Eurokritische partijen naar de macht in Frankrijk, Italiё, Nederland, Duitsland, Oostenrijk. In Midden- en Oost-Europa grepen autoritaire leiders hun kans. Zo zetten de Hongaarse premier Orban van Fidesz en Lech Kaczynski, Polens sterke man en leider van PiS (Recht en Rechtvaardigheid) de democratie al naar hun hand.
Poetins Rusland speelt in op de verdeeldheid, de onzekerheid, de zwaktes van de Europese concurrent. Poetin gelooft blijkbaar dat krachtige nationalistische bewegingen in de EU zijn land ten goede komen. Dus kunnen partijen als het Front National, de PVV, PiS en Fidesz rekenen op Russische steun.
Buurland Oekraїne moet daarentegen ervaren dat Rusland zijn oude expansiedriften nog altijd koestert. Kansen pakt waar het ze pakken kan. Dus annexeert het De Krim in mei 2014. Stookt het de vuurtjes op van Russisch gezinde rebellen in Oost-Oekraїne. Kunnen de Baltische regeringen er nooit gerust op zijn dat de grote Russische minderheden zich voegen naar de wetten van hun land.
Was de Amerikaanse president Barack Obama al geen serieuze tegenstander, speelt de NAVO nauwelijks een rol, Poetin moet zich verkneukelen met de komst van Donald Trump. Een vriend, een bewonderaar immers. Weliswaar heeft Obama de verhoudingen op scherp gezet met het uitwijzen van 35 Russische diplomaten als reactie op het hacken van met name de computers van de Democratische partij, de Russische president rekent er op dat Obama’s opvolger de kwestie in der minne weet te schikken.
Maar ja. Ook hierbij kan de praktijk wel eens weerbarstiger zijn dan wat zo keurig is uitgedacht. Immers, hacken is één ding. Wàt als blijkt dat Republikeinen de Russen actief geholpen hebben? Weet hadden van de praktijken? Zò de verkiezingen beïnvloedden? Ja dan is het hek van de dam. Is het de vraag of zelfs Poetins grote vriend na 20 januari in staat is de maatregelen van zijn voorganger ongedaan te maken. Dan moet Poetin alsnog met tegenmaatregelen komen, en is zomaar de Koude Oorlog terug.