Concessies Chili overtuigen niet
(Door Tjeerd Ritmeester) Veel Chilenen wijzen de hervormingsplannen van de regering af. Dat wil zeggen, de demonstranten vinden de concessies van president Piñera bij lange na niet voldoende. De voorstellen worden gezien als kruimels. De woede van de Chilenen die al bijna twee weken de straat opgaan, richt zich niet alleen tegen de regering. Ook de oppositie wordt niet vertrouwd. Er is daarmee geen enkele partij die controle heeft over de vrij spontaan ontstane protesten.
Piñera kondigde dinsdagavond na overleg met de oppositie nieuwe hervormingsplannen aan. Onder meer het minimumloon en pensioenen gaan omhoog. Bovendien wil de regering voorzieningen zoals elektriciteit ook voor de lagere inkomens betaalbaar maken.
Maar de demonstranten gingen ook woensdag weer massaal de straat op. Vakbonden riepen op tot een nationale staking. Die kwam er niet. Wel lijken de demonstraties steeds massaler te worden. In het hele land was het onrustig en kwam het opnieuw tot plunderingen en ongeregeldheden. In het centrum van Santiago vielen demonstranten het iconische hotel Principado de Asturias binnen.
De frustratie over de in hun ogen oneerlijke en ongelijke Chileense samenleving zit dan ook diep. Deze vindt haar voedingsbodem in het Chili van dictator Pinochet die van 1973 tot 1990 de dienst uitmaakte.
Pinochet voerde een neoliberaal beleid dat werd uitgevoerd door de in de Verenigde Staten opgeleide ambtenaren, de zogeheten Chicago Boys. De groep technocraten koos daarbij voor een stabiel monetair beleid, een principieel vrije markt en het aantrekken van buitenlandse investeerders door privatisering en het verlagen van de belastingen. Daarmee werd Chili een van de snelst groeiende economieën in Zuid-Amerika.
De radicaal neoliberale politiek heeft wel een prijskaartje. Tot op de dag van vandaag zijn lonen en pensioenen relatief laag terwijl de overheid zich zo min mogelijk met de markt bemoeit. Ook sociale zekerheid en publieke voorzieningen blijven achter. Chilenen die private diensten niet kunnen betalen, krijgen te maken met slecht onderwijs en onvoldoende zorg.
Dat betekent niet dat alles slecht is. Het beleid van de Chicago Boys en daaropvolgende regeringen maakten van Chili een relatief geavanceerde en moderne staat. De voor bedrijven en buitenlandse investeerders aantrekkelijke markt zorgden voor grote investeringen en verbeteringen met als gevolg dat vrijwel alle infrastructuur en publieke voorzieningen in private, vaak buitenlandse handen zijn.
Dit geldt ook voor de Chileense watervoorziening. Bedrijven die bereid zijn een hogere prijs te betalen krijgen een voorkeursbehandeling. In tijden van waterschaarste zorgt dit voor grote problemen. Veel huishoudens kunnen de prijzen van de waterbedrijven niet ophoesten terwijl de lokale bronnen worden leeggepompt ten behoeve van grote industrieën zoals de mijnbouw, houtindustrie en avocadoteelt.
Chili is wat betreft armoede en ongelijkheid niet uniek, zeker niet in Zuid-Amerika. Wel uniek zijn de relatieve welvaart en moderniteit. In de hoofdstad Santiago waan je je in Europa. Hetzelfde geldt echter voor de prijzen. De gemiddelde Chileen verdient echter niet meer dan 700 euro in de maand.