EU is Amerika’s zwakke plek

Geen idee hoe de Amerikaanse president Barack Obama in zijn privévertrekken is. Hoe hij omgaat met zijn medewerkers? Of hij lief voor dieren is? Maar wat zeker is, dat hij een zeer beschaafde indruk maakt en capabel genoeg is om het machtigste land van de wereld te leiden. Als iets naar voren springt is het zijn ontspannen omgang met de buitenwereld. Sowieso komt hij integer over, oprecht begaan met de mens. Zoals hij het Amazing Grace meezong na de moord op 9 kerkgangers in Charleston. Zo mooi, indrukwekkend ook……

Acht jaar Barack Obama heeft de wereld bijna achter de rug. Obamacare is een prestatie van jewelste. De economie bevindt zich in een redelijke staat. Maar nee, de 54-jarige leider van het machtigste land van de wereld heeft niet alles goed gedaan. Er zijn genoeg redenen om kritisch te zijn op het buitenlandse beleid, over de aanpak van sociale tegenstellingen, discriminatie, democratie, Wall Street, de wapens. Is Obama behoedzaam of een twijfelaar? Toch zou je elk land een leider als hij toewensen.

Het gaat zoals het gaat. Alsof de duvel ermee speelt, juist de Obama’s roepen bij minder scrupuleuze collega’s agressie en weerzin op. Vijanden wapenen zich en tasten de zwakke plekken af, in binnen- en buitenland. ‘We can change’, was in 2008 de slogan waarmee Barack Obama het Witte Huis veroverde. “Niet dus”, wisten de Republikeinen en zetten zich schrap. “Ha”, meesmuilden Vladimir Poetin in Moskou, Xi Jinping in Beijing. “Dat kan ik ook”, sloot ene Erdogan zich bij hen aan.

Alsof het afgesproken werk is. In de Zuid-Chinese Zee werkt China hard aan de uitbreiding van zijn territorium. In Volksrepubliek zijn democratie, vrijheid en mensenrechten een almaar groter taboe, en kan het bijna geen toeval zijn dat de president zich nu ook opperbevelhebber van de strijdkrachten mag noemen.

Met zijn ondubbelzinnige steun aan de Syrische president Bashar al-Assad heeft het Rusland van Poetin zijn invloed in het Midden-Oosten vergroot. Maar het is te vroeg om daaraan verreikende conclusies te verbinden. Immers, er zijn nogal wat tegenkrachten. Waarvan de Islamitische Staat, Saoedi-Arabiё er slechts twee zijn. Ook de belangen van Turkije en Rusland lopen op z’n zachtst gezegd uiteen, en zo makkelijk laat Amerika zich ook niet wegzetten.

De echte zwakte van de Verenigde Staten betreft Europa, lees: de Europese Unie. ‘We can change’, oreerde Obama. Waar George W. Bush zich na de elfde van de negende nog afhankelijk maakte van het Verenigd Koninkrijk als trouwe bondgenoot, liet zijn opvolger Europa vrijwel los.

Natuurlijk weet Europa dat het kan rekenen op Amerika als het er echt op aankomt. “Maar tot waar, en wanneer”? zijn vragen waarmee de leiders op het oude continent hevig worstelen.

Intussen kan Poetin naar hartenlust zijn gang gaan. Twee jaar geleden pikte hij al de Krim in. In 2016 stookt hij het vuur in Oekraїne weer hoger op, maakt de Baltische landen bang en weet net als collega-Erdogan dat West-Europa erg bang voor vluchtelingen is.

De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president François Hollande hebben met Barack Obama gemeen dat hun democratische gezindheid boven elke twijfel verheven is. Ook gaan zij best wel ver als het gaat om behoedzaamheid en compromissen sluiten. Maar in de politiek draait het nu eenmaal om macht. Eensgezindheid en doelgerichtheid helpen daarbij, en juist daaraan ontbreekt het in de Europese Unie.

Op bezoek in Hannover riep de Amerikaanse president Barack Obama Europa op de eenheid te bewaren. Hij keerde zich scherp tegen een mogelijke Brexit, wees op het belang van het Amerikaans-Europese handelsakkoord TTIP. Mooi, maar ook Obama kan niet verhelen dat de Europese Unie zwaar aangeslagen is. De opkomst van het nationaalpopulisme, de aanslagen in Parijs en Brussel, de moslims die zich tot de IS voelen aangetrokken, de aanzwellende kritiek op de economische en politieke elite zijn daar uitingen van.

Nog acht maanden heeft president Barack Obama te gaan. Hij heeft de wereld zien veranderen. Of het de ‘change’ was die hij voor ogen had, mag zeer betwijfeld worden.