Hoe lang gaat dit nog goed?

Europa kan opgelucht ademhalen. Opnieuw hebben de Franse gevestigde partijen het extreemrechtse Front National de voet dwars gezet. Voorkwamen zij in de tweede ronde van de regionale verkiezingen dat de partij van Marine Le Pen ook maar één regio kregen toegewezen en zo een stap richting het centrum van de macht konden zetten.

Marine Le Pen, de dochter mag zich dan als het meer acceptabele familie-exemplaar presenteren dat probeert de extremistische eigenaardigheden uit te wissen die haar vader had ingebracht, voor de Fransen is het nog onvoldoende. Hoewel het Front National zondag 13 december het recordaantal van 6,82 miljoen stemmen vergaarde, gingen de Republikeinen van Nicolas Sarkozy en de Socialistische Partij president François Hollande er met de buit vandoor. Bovendien maakten de kiezers het FN duidelijk dat Marine Le Pen bij de presidentsverkiezingen van 2017 evenmin op hen hoeft te rekenen.

Anti-immigratie, anti-neoliberalisme, anti- Europese integratie zijn drie kenmerken die miljoenen kiezers trekken. Kiezers die zich keren tegen de gevestigde politiek. Zich vaak in de steek gelaten voelen, en het economische hoofd nauwelijks boven water kunnen houden. Zoals gebruikelijk zijn er altijd politici die dan de juiste woorden spreken. Toch gaat het zelden zo gemakkelijk als in Hongarije waar de Hongaarse premier Orbán en de Fideszpartij naar absolute meerderheden reiken.

In Oostenrijk, Belgiё, Denemarken, Zwitserland, Italiё, Engeland en Frankrijk dus. Tot nu toe zijn de democratische structuren toereikend, en anders bedenkt de politieke elite wel iets om ongewenste elementen uit de regeringsboot te houden. Nòg siddert het Vlaams Belang van woede over de uitsluiting en de talrijke processen. In Frankrijk trekken socialistische kandidaten zich terug ten faveure van centrumrechts.

Niets aan de hand dus? De democratische burger die niets op heeft met sterke mannen of vrouwen weet beter. Rechtse partijen schuiven steeds verder op om de nationaalpopulisten de wind uit de zeilen te halen. In Duitsland is de AfD, Alternative für Deutschland bezig aan een gestage opmars. De protesten tegen de komst van vluchtelingen hebben xenofobische trekken gekregen.

En je hoeft geen politicoloog te zijn voor de vraag wat onvrede doet die jarenlang onder het deksel is gehouden. Inmiddels zitten wij met Geert Wilders. Vijfduizend kilometer naar het westen raken de Amerikanen van streek nu de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump miljoenen kiezers magnetiseert.

De cijfers zeggen dat het vooral de blanke laag opgeleide en arme kiezers zijn die hem steunen, gedreven door weerzin tegen Washington en de gevestigde elite. Ook de schatrijke vastgoedmagnaat maakt gebruik van angst voor het nieuwe en vreemde.

De VS is een democratie. Europa heeft er zijn vrijheid aan te denken. Maar in het machtigste land van de wereld zijn racisme en nationalisme diep ingesleten. De tweedeling is schrikbarend. Politici zijn gevangenen van machtige lobby’s. De Republikeinse partij heeft de polarisatie tot doel gemaakt. Trumps concurrenten mogen de instemming van het partij-apparaat hebben, zo heel groot zijn de verschillen niet. Sterker nog, de Republikeinse partij is rechts. Rechtser kan haast niet.

Als puntje bij paaltje In Frankrijk geven de socialisten de voorkeur aan Nicolas Sarkozy boven Marine Le Pen. In Nederland probeert de VVD bij herhaling rechts voor de PVV uit te steken. Is de burgemeester van Antwerpen en leider van de Nationale Vlaamse Alliantie Bart de Wever niet ook iets van een populist? Rechts en nationalistisch is hij zeker.

Waarmee de vraag rijst, hoe lang slaagt de gevestigde elite in Europa en de Verenigde Staten van Amerika er in voldoende kiezers te trekken? Hoe lang gaat dit nog goed?