Stemmen liggen bij lagere lasten

Hebben de bankiers dan toch een punt? Zijn wij, u en ik, even schuldig aan de economische en politieke crisis dankzij onze gemak- en hebzucht. Wat maakten we ons weer druk over de verziekte wereldvoetbalbond, over Afrikanen, Aziaten en Zuid-Amerikanen die zulke andere normen en waarden hebben. Om er vervolgens volledig aan voorbij te gaan dat wij het allemaal prima vinden zolang wij maar de baas zijn, er een heleboel geld aan verdienen en onze behoeften bevredigen kunnen.

De voetbalwereld is verrot. “Geen democratie. Het grote geld regeert. Boeven, schurken maken er de dienst uit”, klagen de verliezers nadat de Zwitser Sepp Blatter voor de vijfde maal tot FIFA-president gekozen is. In welke sportbond is er ooit sprake van democratie? De sporters zelf interesseert het sowieso geen zier. Zij vertonen hun kunsten net zo makkelijk in de democratische modelstaten als in de dictatuur van het Rusland van Poetin of in Qatar waar de arbeiders uit de armste landen onder de meest erbarmelijke omstandigheden het vuile werk op mogen knappen. Als er maar betaald wordt.

Afgezien daarvan is de voetbalwereld de weerslag van de gewone mensenwereld. Ook daar regeert het geld, zijn mensen verwend geraakt erop uit hun behoeften te bevredigen. Wie eerlijk is, krijgt al gauw het stempel naïef opgedrukt. Met eerlijk zijn, bereik je de top niet. Je moet hard zijn en bereid de ellebogen te gebruiken. Uitzonderingen daargelaten natuurlijk.

Bij Buitenhof was de kersverse D66-senator, prof. dr. A. Rinnooy Kan te gast. D66 is opgericht om de politiek dichterbij de mensen te brengen. “Democratiseren”, eiste de partij, “en wel radicaal”. Met allemaal punten die anno 2015 nog actueel zijn, de zogeheten kroonjuwelen: De gekozen burgemeester, de gekozen premier, een districtenstelsel, afschaffing van de Eerste Kamer, het referendum”. Niet alles hoeft. Maar stuk voor stuk beogen ze de inspraak en bestuurbaarheid van de samenleving te bevorderen.

Lang stonden de Democraten bekent als redelijke, best wel eerlijke mensen. Op enig moment kwamen zij tot inkeer. In elk geval is senator Rinnooy Kan niet de enige Democraat die de kroonjuwelen diep heeft opgeborgen, en zich helemaal vindt in de koers die politiek leider Alexander Pechtold heeft uitgestippeld om de belangen van haar kiezers te verzilveren.

Prachtig allemaal, er is niets mis mee je te richten op de groep van hoger opgeleide, progressief denkende burgers, om vóór Europa, de euro en de vrije markt te zijn. Het gaat wel ten koste van het democratiseringsideaal en draagt bij tot een wereld waarop de greep nog minder wordt dat hij toch al is.

Ideaal is het nooit. Democratie is ook in Nederland al moeilijk genoeg. Het werkt. Misschien waren we iets te tevreden. Intussen zijn vriend en vijand het er wel over eens dat achterstallig onderhoud het zo zorgvuldig opgezette democratische bouwwerk dreigt onderuit te halen. In 1994 kreeg D66 de kans toen de partij van Hans van Mierlo 24 zetels in de Tweede Kamer haalde. Waarop de partijleider koos voor het ministerschap van buitenlandse zaken en de kroonjuwelen liet voor wat het was.

Het is nooit meer goed gekomen. De D66’er van nu is ervan overtuigd dat met de gekozen burgemeester geen stemmen zijn te winnen. “Die stemmen”, aldus de experts, “liggen namelijk klaar bij de vrije markt, lastenverlichting, het onderwijs”. Voor de Democraten is Europa het toverwoord. Ook duurzaam doet het goed.

Misschien kan het niet anders, is de Europese eenwording een autonoom proces. Zijn critici reactionairen die de vooruitgang tegen beter weten in willen stoppen. Verschillen de tegenstanders die vaak hangen aan de vertrouwde democratische verzorgingsstaat niet van de wevers die in de 19e eeuw de machines vernietigden. Misschien moeten we door de zure brij heen om een nieuw evenwicht te vinden.

Voorlopig heeft ons overleveren aan het vrije marktsysteem geresulteerd in een economische crisis, de ergste sinds de jaren 1930. Heeft een wereld gecreëerd waarin geldstromen niet te controleren zijn. In plaats van zich te bezinnen op de besturingsmechanismen besloot ook D66 mee te drijven met de op hol geslagen financiёle sector.

Het is een ingewikkeld samenspel. Politici vinden het maar wat gemakkelijk als de burger tevreden is met één keer in de vier jaar naar de stembus gaan. Het leidt wel tot onverschilligheid waar daadwerkelijke invloed, inspraak en democratisering betrokkenheid en verantwoordelijkheidsgevoel positief beïnvloeden. Kortom, zij komen ten goede aan de stabiliteit van de samenleving. Niet onbelangrijk in crisistijd.

Terug naar de bankiers en de wereldvoetbalbond. Jazeker, we zijn hebzuchtig, we willen het grote geld verdienen. Maar als de crisis iets heeft aangetoond is het wel de noodzaak van een besturingsmechanisme dat vertrouwen bij de burgers genereert. Wie de democratie op haar beloop laat, tekent zijn eigen doodvonnis. Want dan springen de Poetins, de maffiose oligarchen, de oliebaronnen, de vastgoedmagnaten, de graaiers, sjeiks en gewetenloze demagogen in het controleloze gat.