IN RUIL VOOR EEN VOLLE MAAG

Het was de tijd van het protest. Ik herinner me Harriet Beecher Stowe’s, Uncle Tom, die in de 20e eeuw een metamorfose heeft moeten ondergaan. De rode vette letters besloegen de volle breedte van het viaduct. Richtten zich tegen de multinationals, de wapenindustrie, de kernbom, de rechtse krachten. Tegen de media, spreekbuizen van het establishment. Tegen de elite die heerste en verdeelde. Tegen het volk dat het allemaal prima vond, in ruil voor een volle maag. Gelukkige slaven zijn de ergste vijanden van de vrijheid, is een slogan die diep in het geheugen zit geprent.

Geen nieuws. Een open deur. Een cliché. Of de slogan waar is, is een tweede, al is het maar omdat geluk en een volle maag juist de geest plegen te scherpen. Voorwaarden zijn voor de geestelijke ontwikkeling, die op haar beurt onmisbaar is voor een kritisch-onafhankelijke kijk op de wereld.

Gelukkige slaven. Zijn wij dat niet bijna allemaal? Ligt daarin de verklaring dat weldenkende burgers accepteerden dat het kapitaalliberalisme hun wereld in de houdgreep kreeg,met in zijn kielzog, de banken, de grote beurshandelaren, de aandeelhouders, de grootspeculanten, verzekeringsmaatschappijen.

Om vervolgens het hele zaakje in de soep te laten lopen, in ruil voor superbonussen en korte-termijnwinsten, en tenslotte nog een reuzengreep in de staatskas deed toen zijzelf in de problemen kwam.

Anderen deden dolgraag mee. Keurige directeuren, voorzitters van even zovele raden van besturen, topmanagers en wat er vlak onder zit, huizenkopers, aandelenbezitters tot aan de buurman toe.

Iedereen probeerde een graantje mee te pikken. Het loon was niet genoeg. Op de beurs gebeurde hèt. Huisje kopen, opknappen, doorverkopen. Het is iedereen gegund.

Gelukkige slaven zijn we. Wie profiteerde niet van de hypotheeksubsidie? De voetballer Marco van Basten en het topmodel Doutzen Kroes verkochten onlangs hun miljoenenstulpjes. “Met zwaar verlies”, meldden de media. De simpele ziel vraagt zich toch af of de twee grootverdieners hypotheeksubsidie hebben opgestreken? En hoeveel?

Het is gelukkige slaven eigen. Het neemt niet weg dat ze in een wel heel diepe slaap waren gevallen. Inmiddels zijn sommigen wakker geschrokken.

Anderen zijn te ver heen. Vinden het nog altijd prima zo. Bezuinigingen in de zorg, verhoging van het eigen risico, de versoepeling van het ontslagrecht, de hogere btw, de duurdere kinderopvang. Niets lijkt de gelukkige slaaf te deren zolang hijzelf maar buiten schot blijft.

Intussen is de democratie de ver van het bedshow. Zij is een gegeven waar wij gelukkige slaven nog maar weinig mee hebben. Politici zijn niet te vertrouwen. Ze doen maar, daar in Den Haag.

Gelukkige slaven zijn bereid veel, zo niet alles te accepteren, zolang ze hen maar niet lastig vallen. Zij op vakantie blijven kunnen. Stemmen doen ze op de partij die hun belang het beste verwoordt.

Geen gelukkige slaven zonder elite. Die kent haar pappenheimers, leert van het verleden. Zegt op de juiste momenten de juiste dingen. Speelt het spel van verdeel en heers.

De elite vindt gemakkelijk toegang tot de media. Heeft geld en macht. Heeft een belangrijke stem in het publieke debat. Weet dat het volk zeer ongelukkig is met de crisis.

De gelukkige slaven voelen zich misleid. Bedrogen. Onder druk gezet. Het is allemaal waar, maar de elite geeft geen krimp. Heeft haar medestanders.

Topmanagers die meer dan de Balkenendenorm verdienen, kennen de ware aard van de mensen. Zij doen de kritiek af als een uiting van jaloezie. De scheidende voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken, Boele Staal, ziet het in de Volkskrant zo: “Iedereen is verantwoordelijk. Dus is niemand verantwoordelijk”. Wat Staal vooral betreurt, is dat hij het Eerste Kamerlidmaatschap misliep als gevolg van de kritiek op de bankenwereld.

Sommigen vinden het onbegrijpelijk dat de financiёle wereld sinds 2008 niets aan macht heeft ingeboet. Dat de liberaalkapitalistische VVD de grootste partij van het land is. De mensen zich nauwelijks vertegenwoordigd voelen door de politiek. De burgemeester nog altijd niet gekozen wordt. De sociale ongelijkheid groter en de sociale cohesie kleiner wordt. De 3-procentnorm heilig is.

Het antwoord heeft alles te maken met het gelukkige slavensyndroom, een ziekte die in Nederland een welhaast chronische vorm heeft aangenomen.