ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN © 2005 GJ RITMEESTER

TEGENPOOL

In de jaren 1980, toen het politieke bestel nog kaarsrecht overeind stond , een Fortuyn nog in geen velden of wegen was te bekennen, het linkse blok waarvan ook D66 deel uitmaakte, uiteengevallen, lieten toenmalige D66-leiders als Terlouw, Brinkhorst, Wolffensperger de kroonjuwelen al voor wat zij waren, richtten zich op de actuele problemen. Met milieu, energie, kenniseconomie, leek meer eer te behalen. Pragmatisme was de keuze. Even stond de partij als redelijk alternatief op 17 zetels. Toen vormden zij een kabinet met het CDA, hun natuurlijke tegenpool. D66ers, moderne mensen, zijn over het algemeen voor euthanasie, abortus, legalisatie van de soft drugs. “Als dat geen daad was van verraad, verraad aan de principes”, zo meenden de kiezers. Dus straften zij D66 hardhandig af. Oprichter en leider van het eerste uur, man van de staatkundige vernieuwing, Van Mierlo, moest als redder in de nood de partij weer op de rails krijgen. Het lukte.

Van Mierlo, de bewierookte en onbetwiste leider, leidde de Democraten in 1994 naar een grote overwinning. Vierentwintig zetels in de Tweede Kamer. Het werd Paars. De kiezer verwachtte bestuurlijke vernieuwing. Dus koos de ook al zo pragmatische Van Mierlo voor zichzelf, en werd minister van buitenlandse zaken. Verraad. Paars. De catastrofe. Nog zes zetels had D66 in 2003 over. Al die jaren werd in de partij nauwelijks over de staatkundige vernieuwing gesproken. Sterker nog, het was vrijwel een taboe. Juist de D66-coryfeeën stelden dat de gekozen burgemeester geen extra stem zou opleveren. De idealen bleven idealen. Pragmatici hebben nu eenmaal weinig op met idealisme. Bovendien zou je kunnen vragen of zij wel echt begrepen dat de aanwas altijd kwam van mensen die neigden naar de linkerkant van het politieke vlak.

Fortuyn, jaren later. De moord. Balkenende, de LPF. Toen, opnieuw: verraad. D66 gaf het CDA en de VVD de meerderheid zodat zij het tweede kabinet-Balkenende konden vormen, herinnerde zich de kroonjuwelen. De gekozen burgemeester kwam in het regeerakkoord.

De PvdA lag dwars. D66-coryfeeën, dezelfden die zo zeker weten dat met staatkundige vernieuwing geen eer is te behalen, zijn nu weer woedend, verongelijkt, als om te bewijzen dat zij na bijna 40 jaar ervaring hun onschuld nooit zijn kwijtgeraakt.

Ach, had de VVD of het CDA maar verraad gepleegd, D66 had er wellicht van kunnen profiteren, met een kabinetscrisis kunnen dreigen.